هرچند اعضای اصلی و فرعی این باند پس از دستبرد به بانک ملی شعبه دانشگاه تهران که به «بزرگ‌ترین سرقت قرن از بانک‌های ایران» مشهور شد، شناسایی و همگی آن‌ها در ایران و ترکیه دستگیر شدند؛ اما انتشار اظهارات چندی پیش «آرمین» سرکرده این باند در یکی از روزنامه‌های کشور شائبه ضعف امنیت فیزیکی بانک‌های موردنظر را تقویت کرد.

برای نمونه آرمین در مصاحبه خود گفته بود: «شب سرقت تا آمدیم پایمان را روی نرده‌های ورودی بانک بگذاریم، یک‌دفعه دیوار خراب شد و ریخت. بعد ما خیلی راحت وارد بانک شدیم. تا برسیم به قسمت خزانه هیچ دری قفل نبود. در قسمت خزانه یک حفاظ وجود داشت، حفاظ را بریدیم. خواستیم درِ اصلی خزانه را خراب کنیم که دیدیم کلید در، روی قفل است. تعطیلات بود و ما حدود دو سه روز داخل بانک سپه بودیم. در این مدت، هیچ کس وارد بانک نشد. حتی از در پشتی بانک برای خودمان پیتزا سفارش دادیم. بعد هم به‌راحتی از بانک خارج شدیم».

یا در بخش دیگری می‌گوید: «بانک تجارت شعبه دروازه دولت نگهبان نداشت و ورودی و خروجی‌اش از یک در انجام می‌شد و در پارکینگش قفل بود. همین موضوع ثابت می‌کرد کسی داخل بانک نیست و نیازی به تحقیق آنچنانی نداشت. ما از ساختمان پشتی وارد بانک تجارت شدیم. اولین ورودی بانک یک درِ چوبی بود که قفل نداشت. در را فشار دادیم و وارد محوطه پشتی شدیم که محوطه را از شعبه جدا می‌کرد. این بانک هم امنیت چندانی نداشت. پس از ورود به ساختمان، آژیر سمت خیابان را قطع کردم. یعنی آژیر با تلفن کار می‌کرد، تلفن را که قطع کردیم، آژیر گویا از کار افتاد. بیشتر قفل‌های درهای بانک تجارت شب‌بند داشتند و به‌راحتی باز می‌شدند. هیچ مانعی نداشتیم تا رسیدیم به در خزانه.

چون تعطیلات عید فطر دو روز بود هنوز ۲۴ساعت دیگر وقت داشتیم تا صندوق‌ها را باز کنیم. بنابراین گفتیم داخل بانک کمی استراحت کنیم اما وقتی از خواب بیدار شدیم ۱۲ تا ۱۳ ساعت گذشته بود...».

آرمین درخصوص سرقت از صندوق‌های امانات بانک ملی هم می‌گوید: «حدود ۵۰ سؤال آماده کرده بودم که فقط از نگهبان بانک ملی بپرسم، اما او با یک جواب، تمام سؤال‌هایم را پاسخ داد. به نگهبان گفتم دوست عزیز خانه ما خیابان پشتی بانک است. شب‌ها صدای موزیک، ما را اذیت می‌کند. نگهبانی که شب‌ها داخل بانک است نمی‌داند این صدای موزیک از کدام خانه است؟ نگهبان بانک ملی به من پوزخند زد و گفت: ‌ای بابا، چه دل خوشی داری! بانک نگهبان دارد؟ بانک سرایدار دارد؟ اینجا هیچ کس شب‌ها نمی‌ماند. شب‌ها بانک را پلمب می‌کنیم و می‌رویم. صحبت‌های نگهبان، جواب بسیاری از سؤال‌هایم را داد. سراغ یکسری از کارمندان بانک رفتم تا از آن‌ها هم سؤال‌هایی بپرسم. مثلاً اینکه خزانه کجاست؟ چقدر امنیت دارد؟ اگر بخواهیم دلار یا طلا داخل صندوق امانات این بانک بگذاریم چه شرایطی دارد و.... با بررسی‌هایی که کردم جواب تمام سؤالاتم را گرفتم.

ساعت ۲ شب در پارکینگ بانک ملی را به سمت داخل هل دادیم. در پارکینگ سنگین بود و قفل آن شکست. وارد محوطه پارکینگ شدیم. داخل پارکینگ تابلوی راهنما داشت. مثلاً علامت زده بود به طرف نمازخانه، به طرف خزانه قدیم، به طرف صندوق امانات، به طرف طبقه اول شعبه... تا زمانی که جلو در صندوق امانات برسیم هیچ دری قفل نبود و نیاز به تخریب نداشت. بالاخره به در ورودی صندوق امانات رسیدیم. ما ۱۷۰فقره از صندوق‌های امانات بانک ملی را با ضربه چکش باز کرد و دو کوله‌ای که همراهمان بود را پر کردیم».

پس از مطالعه اظهارات آرمین چند پرسش ذهن هر مخاطبی را به خود مشغول می‌کند؛ اینکه وضعیت بانک‌های کشور از نظر حفاظت فیزیکی واقعاً همان‌طور است که وی به آن اشاره می‌کند؟ آیا ساختمان و سازه بانک‌های کشور تا این حد سست و شکننده و بی دروپیکر هستند که سارقان بتوانند به‌راحتی به آن‌ها نفوذ کنند؟ اگر واقعاً این‌گونه است از این پس چگونه می‌توان به مردم اطمینان داد جای سرمایه‌های آن‌ها امن است و به‌سادگی در اختیار سارقان قرار نخواهد گرفت؟

دست‌هایی در این سرقت‌ها نقش داشته است

احمد باقرپور، کارشناس حوزه خدمات حفاظتی امنیتی در پاسخ به قدس می‌گوید: در کشور بانک‌هایی هستند که به لحاظ امنیت فیزیکی استانداردهای لازم را ندارند. اما در بحث سرقت از این‌گونه اماکن و صندوق‌های امانات، مشکل صرفاً ضعیف بودن سطح امنیت فیزیکی آن‌ها نیست. در واقع ۵۰درصد سرقت‌ها در این بخش متوجه مشکلات فنی است که باید با استفاده از تجهیزات روز، آن‌ها را برطرف کرد اما ۵۰درصد دیگر موضوع، به تبانی میان سارقان و نیروهای مسئول بانک‌ها برمی‌گردد.

وی با اشاره به اینکه الان همه بانک‌ها و مؤسسات مالی و اعتباری به سیستم‌های هوشمند و دوربین‌های مداربسته مجهز هستند، می‌افزاید: با استفاده از این سیستم‌ها می‌توان هر لحظه هر مکانی را بدون آنکه در آنجا حضور داشت، کنترل و مراقبت کرد. در واقع برای هر صندوقی یک دوربین نصب شده و پیش از اینکه سارقان بتوانند دوربین‌ها را قطع و سرور بانک را از کار بیندازند به رئیس بانک و پلیس هشدار سرقت داده می‌شود. البته شاید سارقان بتوانند بلندگوی سیستم هشدار را قطع کنند اما سیستم به تلفن همراه رئیس بانک و پلیس هشدار می‌دهد؛ یعنی سیستم فقط آژیر نمی‌زند. چون سارقان اولین کاری که می‌کنند آژیر را قطع کرده و بعد سعی می‌کنند از جاهایی وارد شوند که دوربین تصویر آن‌ها را نگیرد. الان در هر چهار گوشه اتاق‌ها دوربین نصب می‌شود و افراد از هر گوشه‌ای وارد شوند تصویرشان ثبت می‌شود. ضمن اینکه اصل سیستم مداربسته هم در اتاق سرور است و کل آن‌ها هم با باتری کار می‌کنند؛ یعنی حتی اگر برق کل بانک هم قطع شود سیستم کار خودش را انجام می‌دهد و سارقان نمی‌تواند هیچ کاری کنند. بنابراین ماجرای سرقت‌های باند یاد شده بودار است، یعنی دست‌هایی در آن‌ها نقش داشته است.

وی ادعاهای مطرح شده از سوی طراح این سرقت‌ها را رد می‌کند و می‌گوید: اینکه کسی بگوید کلید قفل در اصلی خزانه را آن هم دقیقاً در شب حادثه جا گذاشته بودند، اصلاً قابل قبول نیست یعنی موضوع به همین سادگی نیست. کلید خزانه در جای مخصوصی نگهداری می‌شود که وقتی مسئول مربوط، آن را برمی‌دارد دوباره باید کلید را سرجای خودش قرار دهد. مگر می‌شود کسی در خزانه را قفل کرده باشد و کلیدش را برنداشته باشد و بعد بدون دیدن محل یا استقرار کلید از آنجا خارج شود؟ یا اینکه رئیس بانک پیامک هشدار سرقت را دریافت کرده اما چون چند بار از این پیامک‌ها برایش ارسال شده دریافته سیستم مشکل داشته است. خُب در این صورت چرا سیستم هشدار را به پلیس وصل نکرده است؟ چون پلیس با دریافت هشدار باید به صحنه برود حتی اگر سیستم ۱۰۰بار هشدار خطا بدهد. یا اصلاً چرا دوربین‌های بانک را به گوشی تلفن همراه خودش متصل نکرده تا در چنین شرایطی داخل بانک را ببیند؟ این‌ها همه مسائل امنیتی پرونده است که بعداً جزئیات بیشتری از آن مشخص می‌شود.

ادعاهای طراح سرقت قرن، اغراق‌آمیز است

سرهنگ جواد صفائی، معاون حفاظت فیزیکی پلیس پیشگیری فراجا هم با اشاره به اینکه ایمنی فیزیکی بانک‌ها خیلی بالا و صد درصدی نیست، به قدس می‌گوید: رده‌های پلیس پیشگیری در همه بانک‌ها و صندوق‌های امانات کشور حضور دارند و از آن‌ها سرکشی می‌کنند اما فرصت‌طلب‌ها هم دنبال اهداف خودشان هستند و این نافی این نیست که بگوییم ۱۰۰درصد امنیت را حاصل کردیم و سارقان دیگر نمی‌توانند دست به هیچ سرقتی بزنند.

وی در همین زمینه می‌افزاید: تعداد بانک‌هایی که به لحاظ حفاظت فیزیکی، استانداردهای لازم را در مقابل نفوذ و سرقت‌های احتمالی ندارند و فاقد تأییدیه از سوی پلیس هستند چندان زیاد نیست. از مجموع ۲۳هزار خزانه و شعب بانک، صندوق‌های امانات بیش از ۷۵درصد آن‌ها دارای استانداردهای لازم هستند و موفق به دریافت تأییدیه از سوی پلیس شده‌اند.

وی از صدور تأییدیه برای ۲۵درصد از مؤسسات مالی دارای صندوق امانات تا پایان ماه جاری خبر می‌دهد و می‌افزاید: همان‌طور که آسیب‌های وارد شده به بانک‌ها در سال‌های ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ در مقایسه با سال ۱۳۹۸ تا ۳۵درصد کاهش داشته، مطمئن هستیم این روند کاهشی آسیب‌ها ادامه می‌یابد.

صفائی در پاسخ به اینکه متولی اصلی حفاظت فیزیکی بانک کدام دستگاه یا نهاد است، می‌گوید: در حال حاضر مأموریت سرکشی و نظارت و تأییدیه مکانی بانک‌ها به عهده فراجاست؛ اما بانک مرکزی هم مأموریتی برای پوشش این حوزه دارد، با وجود این ما به‌دنبال تشکیل یگان حفاظت برای بانک مرکزی هستیم که اقدامات خوبی هم در این زمینه انجام شده؛ به‌طوری که مصوبه شورای امنیت کشور (شاک) را هم دریافت کرده‌ایم که ان‌شاءالله با تشکیل یگان یاد شده کارها بهتر پیش خواهد رفت.

با تعامل خوبی که میان پلیس پیشگیری و حراست بانک مرکزی به‌وجود آمده و تدابیری که پلیس در زمینه امنیت بانک‌ها و مؤسسات مالی داشته، بسیاری از ضعف‌هایی که سارقان با استفاده از آن‌ها موفق به سرقت از بانک‌ها و صندوق‌های امانات می‌شدند برطرف شده و برای رفع بقیه ضعف‌ها هم دستورالعمل الزامات بانکی را به تصویب نهایی رساندیم که به‌زودی برای اجرا ابلاغ می‌شود که در این صورت تمامی ضعف‌ها در حوزه حفاظت فیزیکی بانک‌ها؛ از بانک‌های مادر، خزائن و صندوق‌های امانات گرفته تا خودپردازها برطرف می‌شود، چون بر اساس دستورالعمل یاد شده از بهترین سیستم‌های پایش تصویری، دوربین‌های مخفی، نصب کرکره‌های پلی‌کربنات فلزی و فولادی و... استفاده خواهیم کرد.

معاون حفاظت فیزیکی پلیس پیشگیری فراجا با تأکید بر اینکه بانک‌ها از نظر حفاظت فیزیکی در حال حاضر با چالش خاصی مواجه نیستند، می‌افزاید: فقط از بانک‌ها و مؤسسات مالی انتظار داریم دستورالعمل الزامات بانکی را که در آینده نزدیک برای اجرا ابلاغ می‌شود کاملاً رعایت کنند و از سوی دیگر از مردم عزیز هم می‌خواهیم اموال و دارایی‌های با ارزش خود را در صندوق‌های اماناتی که تأییدیه پلیس پیشگیری را دارند به امانت بسپارند. ضمن اینکه شبکه بانکی کشور باید مقابله با کلاه‌برداری‌های اینترنتی را در سرلوحه کارش قرار دهد.

وی در خصوص وضعیت آموزش و معیشت نگهبانان بانک‌ها و میزان احتمال تبانی آن‌ها با باندهای تبهکاری هم می‌گوید: مأموران بانک‌ها تحت تعالیم نیروی انتظامی هستند و تأمین حقوق آن‌ها هم برعهده بانک است و از این نظر مشکل خاصی ندارند، با وجود این طبیعی است هر کسی در هر مقام و منصبی مرتکب تخلف و جرمی شود طبق ضوابط قانونی مجازات خواهد شد.

وی سپس به ماجرای سرقت‌های یاد شده می‌پردازد و می‌گوید: مصاحبه سرکرده باند این سرقت‌ها را با یکی از رسانه‌ها مطالعه کردم و معتقدم بخش عمده‌ای از ادعاهایش اغراق‌آمیز است. مثلاً اینکه متهم اصلی پرونده می‌گوید بانک‌ها سیستم مراقبتی نداشتند یا بیشتر درهای بانک‌ها باز بودند و به‌راحتی توانستند وارد خزانه و یا بخش صندوق‌های امانات بانک‌ها شوند اصلاً با واقعیت جور درنمی‌آید، آنچه متهم توصیف کرده را هرگز قبول نداریم. بانک‌های ما هرگز چنین شرایطی را تجربه نکرده‌اند چون ضریب حفاظت ایمنی آن‌ها بسیار بالاست.

صفائی با اشاره به اینکه باند سارقان بانک‌های ملی، تجارت و سپه بسیار حرفه‌ای هستند، می‌افزاید: این باند حرفه‌ای‌تر از آنچه نشان می‌دهد است. اعضای اصلی این باند که متشکل از سه برادر و پسرخاله آن‌ها هستند تمام سعی خود را می‌کنند نشان دهند باندی تازه‌کار و مبتدی هستند درحالی که بسیار حرفه‌ای هستند.

معاون حفاظت فیزیکی پلیس پیشگیری فراجا در خاتمه در پاسخ به اینکه چطور می‌توانیم به مردم اطمینان دهیم سرمایه‌های مردم به‌سادگی در اختیار سارقان قرار نمی‌گیرد، می‌گوید: با اجرایی شدن دستورالعمل الزامات بانکی به مردم اطمینان می‌دهیم سرقت از بانک‌ها به حد صفر و یا به حداقل ممکن خواهد رسید.